W dzisiejszych czasach coraz większy nacisk kładzie się na wszechstronny rozwój dziecka, w związku z czym dużą popularnością cieszą się wszelkiego typu kursy dla dzieci, zadaniem których jest ułatwienie lepszego startu w przyszłość. Bez wątpienia nauka języków obcych czy rozwijanie dziecięcych zainteresowań jest niezwykle ważne.

Pamiętajmy jednak, że podstawą zdrowego, prawidłowego radzenia sobie w życiu jest właściwy poziom odporności psychicznej. To ona ma decydujący wpływ na to, iż dwie osoby, przygotowane do egzaminu na podobnym poziomie, zdają go z różnym skutkiem (jedna potrafi opanować stres i odpowiednio wykorzystać wiedzę, którą posiada, w momencie, gdy druga osoba już sobie z tym nie radzi).

Co więc wpływa na odporność psychiczną?

  • Umiejętność odbierania nowej sytuacji jako wyzwania, a nie przeszkody (a nawet  zagrożenia)

Pokażmy dziecku, iż w momencie, gdy napotyka na coś, co mu się nie podoba – co wyzwala złość czy nawet płacz, powinno pomyśleć nad tym, jak zmienić sytuację (przykład: dziecko złości się, gdy coś mu nie wychodzi – należy spróbować pomóc mu w znalezieniu sposobu pokonania trudności – najlepiej kilka, jeśli się da).

  • Przekonanie, że ma się wpływ na sytuację. Ogromne znaczenie mają tu emocje oraz umiejętność ich kontroli (pamiętajmy, że dzieci nie potrafią jeszcze tego zbyt dobrze robić – to dorośli powinni uczyć kontrolować emocje)

Dobrze zacząć od nazywania uczuć dziecka („widzę, że jesteś zdenerwowany, szczęśliwy, smutny” itd.), następnie należy pokazywać również związek uczuć z tym co się zdarzyło („wiem, że jesteś zdenerwowany, iż nie mogłeś pójść z tatą na spacer”).

Należy uczyć dziecko w miarę spokojnych reakcji na to, co się dzieje (dzięki temu będzie potrafiło adekwatnie podejść do problemu, wyzwania).

Ważne, by dziecko wiedziało, że zdarzają się sytuacje, kiedy nie ma się żadnego wpływu na to, co się stało – można jedynie zachować spokój (rodzice zachowujący w takich sytuacjach spokój są najlepszym przykładem).

  • Wytrwałe dążenie do celu, nawet jeśli po drodze pojawiają się przeszkody, a nawet drobne niepowodzenia.

Należy dziecko motywować do kończenia zadań (za zakończone zadanie powinny być pochwały). W momencie, gdy dziecko skończyło zadanie, ale nie poszło mu ono najlepiej, należy skupić się na wysiłku, który w zadanie włożyło, bądź też na jakimś wycinku pracy (np. mogłeś troszkę staranniej namalować to drzewo, ale liście mają u ciebie piękne kolory).

Ważne by w przypadku dzieci dzielić zadania na etapy  („zbudujmy statek – z kilkuset klocków”, to perspektywa dość odległa, ale – „zacznijmy od czegoś mniejszego w tym statku”, to już bliższa perspektywa).

  • Umiejętność radzenia sobie z niepowodzeniami, porażkami.

Pozwólmy dzieciom czasem przegrywać. Nie utwierdzajmy ich w przekonaniu, że za ich porażkę odpowiedzialni są tylko i wyłącznie inni (nieodpowiednie okoliczności, inni ludzie, niewłaściwie dobrane przedmioty).

Należy starać się motywować do podjęcia na nowo działania, które się nie udało, a w przegranej znaleźć pozytywy (przede wszystkim nie zwracać nadmiernej uwag na fakt porażki).

  • Wysoka samoocena, rozumiana jako świadomość swych mocnych stron, ale i niedostatków.

Ważne by pokazywać dziecku, że jest w czymś dobre (rodzic wspólnie z dzieckiem powinien znaleźć takie dziedziny). Istotnym jest jednak to, by w swoim działaniu nie przesadzać –nie próbować przekonać dziecka, iż posiada w pewnej dziedzinie talent, gdy w rzeczywistości jest w tym przeciętne lub wręcz sobie nie radzi (w efekcie końcowym, gdy nastąpi konfrontacja z rzeczywistością, będzie to dla dziecka bardzo bolesne).

Możemy wyróżnić dwie główne postawy, które nie sprzyjają rozwijaniu odporności psychicznej dziecka – postawa nadmiernie ochraniająca oraz postawa nadmiernie wymagająca.

O pierwszej z nich – nadmiernie ochraniającej – można mówić w momencie, gdy rodzice lub opiekunowie są zbytnio skoncentrowani na dziecku, nadmiernie je chronią, usuwają wszelkie przeszkody, a w obliczu niepowodzenia ze strony dziecka próbują tłumaczyć je zewnętrznymi okolicznościami (tak, by całkowicie wykluczyć wpływ dziecka na zaistniałą sytuacją). Postawa taka doprowadza do tego, iż w momencie pojawienia się jakichkolwiek trudności dziecko staje się bezradne i nie potrafi poradzić sobie nawet z prostymi życiowymi zadaniami. Co więcej – może odczuwać lęk przed światem i tym, co niesie on ze sobą.

W momencie, gdy rodzice stawiają dziecku wymagania, którym nie jest ono w stanie sprostać, możemy mówić o postawie – nadmiernie wymagającej. Wiąże się ona z brakiem poszanowania wobec potrzeb dziecka, często towarzyszy jej surowe karanie, nadmiernie wydumane zasady oraz brak tolerancji. W efekcie dziecko wobec którego stosowane jest tego typu wychowanie stać się może nieśmiałe, lękliwe, wycofane lub wprost przeciwnie – skoncentrowane na sobie i agresywne.

Rozwijając odporność psychiczną dziecka należy nie tylko wystrzegać się pewnych zachowań, ale przede wszystkim starać się akceptować w sposób bezwarunkowy dziecko (co nie jest równoznaczne z całkowitą akceptacją wszystkich zachowań, np. agresji).

Należy również pamiętać, iż podstawą, na której budowana jest odporność psychiczna są konsekwentne i jednolite zasady, które sprawiają, iż świat dziecka posiada określone granice, dzięki czemu staje się przewidywalny i przede wszystkim bezpieczny.

Nie należy również obawiać się stawiania dziecku wymagań. Jeśli będą one dostosowane do wieku i możliwości dziecka, a co więcej – połączone z postawą miłości i akceptacji, bez wątpienia wpłyną na pozytywnie ukształtowaną osobowość młodego człowieka.

 

Psycholog – Beata Stefańska – Obuszko